ปรากฏแม้แก่ตถาคคผู้ตรวจดู คติ การอุบัติ และ ญาณเป็นเครื่องตรัสรู้ใน
เบื้องหน้าของคนเหล่านั้น ๆ ด้วยพระญาณ แต่ว่าพระพุทธเจ้าทั้งหลายไม่มีความ
ลำบากทางจิต. บทว่า ธมฺมาทาสํ ได้แก่แว่นที่สำเร็จด้วยธรรม. บทว่า เยน
ความว่า ประกอบแล้วด้วยแว่นที่สำเร็จด้วยธรรมใด. คำว่า มีอบาย ทุคติ
และวินิบาตสิ้นแล้ว นี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสแล้วด้วยคำที่เป็นไวพจน์ของ
นรกเป็นต้นนั่นเอง. ก็นรกเป็นต้น ชื่อว่า อบาย เพราะไปปราศจากความ
ก้าวหน้ากล่าวคือความเจริญ. คติ คือที่แล่นไปของทุกข์ เหตุนั้น ชื่อว่า ทุคติ.
ผู้ที่มีปกติทำชั่ว ไร้อำนาจตกไปในนรกเป็นต้นนั้น เหตุนั้น นรกเป็นต้นนั้น
จึงชื่อว่า วินิบาต.
จบอรรถกถาคิญชกาวสถสูตรที่ 8

9. ทุติยคิญชกาวสถสูตร

ว่าด้วยธรรมปริยาย ชื่อ ธรรมทาส

[1473] (ข้อความเบื้องต้นเหมือนคิญชกาวสถสูตรที่ 1) ครั้นแล้ว
ท่านพระอานนท์ได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ภิกษุ
ชื่อว่าอโสกะมรณภาพแล้ว คติของเธอเป็นอย่างไร สัมปรายภพของเธอเป็น
อย่างไร ภิกษุณีชื่ออโสกามรณภาพแล้ว ฯลฯ อุบาสกชื่ออโสกะกระทำกาละ
แล้ว ฯ ล ฯ อุบาสิกาชื่ออโสกากระทำกาละแล้ว คติของเขาเป็นอย่างไร
สัมปรายภพของเขาเป็นอย่างไร.
[1474] พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดูก่อนอานนท์ ภิกษุชื่ออโสกะ
มรณภาพแล้ว กระทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุตติ ปัญญาวิมุตติ อันหาอาสวะมิได้
เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญาอันยิ่งเอง ในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่

ภิกษุณีชื่ออโสกา... อุบาสกชื่ออโสกะ ... อุบาสิกาชื่ออโสกา กระทำกาละ
แล้ว เป็นพระโสดาบัน เพราะสังโยชน์ 3 สิ้นไป มีความไม่ตกต่ำเป็นธรรมดา
เป็นผู้เที่ยง ที่จะตรัสรู้ในเบื้องหน้า.
[1475] ดูก่อนอานนท์ นี้แล คือธรรมปริยาย ชื่อ ธรรมาทาส ที่
อริยสาวกประกอบแล้ว เมื่อหวังอยู่ พึงพยากรณ์ตนด้วยตนเองได้ว่า เรามี
นรก กำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน ปิตติวิสัย อบาย ทุคติ วินิบาต สิ้นแล้ว เราเป็น
พระโสดาบัน มีความไม่ตกต่ำเป็นธรรมดา เป็นผู้เที่ยงที่จะตรัสรู้เป็นเบื้องหน้า.
จบทุติยคิญชกาวสถสูตรที่ 9

ทุติยคิญชกาวสถสูตรที่ 9 มีอรรถตื้นทั้งนั้น

10. ตติยคิญชกาวสถสูตร

ว่าด้วยธรรมปริยาย ชื่อ ธรรมาทาส

[1476] (ข้อความเบื้องต้นเหมือนคิญชกาวสถสูตรที่ 1) ครั้นแล้ว
ท่านพระอานนท์ได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ
อุบาสกชื่อกกุฏะในหมู่บ้านแห่งหนึ่ง กระทำกาละแล้ว คติของเขาเป็นอย่างไร
สัมปรายภพของเขาเป็นอย่างไร... อุบาสกชื่อกฬิภะในหมู่บ้านแห่งหนึ่ง...
อุบาสกชื่อทนิกัทธะในหมู่บ้านแห่งหนึ่ง... อุบาสกชื่อกฏิสสหะในหมู่บ้าน
แห่งหนึ่ง... อุบาสกชื่อตุฏฐะในหมู่บ้านแห่งหนึ่ง... อุบสกชื่อสันตุฏฐะ